De computer zegt nee.

Hoe kan dat in de 21e eeuw?

 

De geschiedenis van de

informatievoorziening bij gemeenten...

die verklaart ook wel waarom we in de

huidige structuren terecht zijn gekomen.

Automatisering bij gemeenten begon meer dan

30 jaar geleden met eenvoudige computers.

 

Het is natuurlijk ooit begonnen

om de boekhouder te ondersteunen...

 

en daar wat te helpen

bij de financiële processen.

 

De overheid heeft natuurlijk

een enorme erfenis...

 

aan allerlei digitale systemen

die in de loop der tijd ontwikkeld zijn.

 

Het gebruik van ICT nam toe.

 

De vragen aan ICT werden steeds complexer.

 

Honderden gemeenten bouwden onafhankelijk

van elkaar hun eigen ICT-systemen.

 

Onderlinge verbondenheid

was de volgende stap.

 

Verbindingen tussen gemeenten

werden gelegd.

 

De manier waarop er

tot enkele jaren geleden ontwikkeld werd...

 

was vaak een systeem dat ook meteen

de data in zich heeft. De silo's.

 

In die silostructuur bouw je gewoon een

nieuwe silo voor elk vraagstuk dat je hebt.

 

Dan krijg je silo's die naast elkaar staan

en dan blijkt...

 

als je bijvoorbeeld een uitkering stuurt

naar iemand die overleden is, van:

 

We moeten data gaan synchroniseren, dus

als we hier weten dat iemand overleden is...

 

dan moet dat ook

bij het andere systeem terechtkomen.

 

Problemen tussen programmeertalen werden

opgelost, bugs werden gefixt met patches.

 

Onze huidige ICT-systemen

zijn enorm ingewikkeld geworden.

 

Het zit als een spaghetti in elkaar

met allemaal koppelingen.

 

Stemmen gingen op om de regie te voeren

over al deze oplossingen.

 

Want hoe goedbedoeld ook, 6 keer gegevens

op 6 plekken bewaren is niet nodig.

 

Dan zegt de computer soms nee.

 

Bijna alles wat misgaat

bij de ICT van de overheid...

 

De root cause is

dat we dit niet op orde hebben.

 

Je bent het gewend als je zegt: dit is

onze prioriteitstelling en zo moet het...

 

dat de uitvoering daarin volgt.

 

Maar we zijn op een punt gekomen

waarbij dat niet altijd meer kan.

 

Kafkaëske situaties.

 

Als je naar de Ombudsman gaat,

je trekt daar de kast leeg...

 

en doet een analyse naar de oorzaak

hiervan, dan is het bijna altijd dit.

 

Dus dat de ene ambtenaar, afdeling

of organisatie een ander beeld heeft...

 

dan de andere ambtenaar,

afdeling of organisatie.

 

Dat niet zelf herkent...

 

en dus vanuit geautomatiseerde processen

de burger blijft bestoken met narigheid.

 

Common Ground is een manier om naar de

oorzaak te gaan en deze aan te pakken.

 

En niet meer pleisters plakken

op elk incidentje dat je tegenkomt...

 

en alles maar weer weg te petsen.

 

Maar ook in het fundament

veranderingen aan te brengen...

 

waardoor je veel makkelijker

problemen kan oplossen...

 

en ook aan een maatschappelijke vraag

kan voldoen.

 

Eigenlijk is dat in het grote bedrijfsleven,

of dat verzekeraars of banken zijn...

 

ook vormgegeven de afgelopen periode.

 

De dienstverlening is digitaler geworden.

 

Voor de digitale dienstverlening

hebben zij in hun eigen organisatie...

 

een enorme transitie moeten doormaken.

 

Het uitgangspunt is

dat we data maar op 1 plek opslaan.

 

Dat betekent niet allemaal centraal, maar

elk dataobject mag maar 1 keer voorkomen.

 

Dat moet je niet gaan kopiëren

en synchroniseren.

 

Als we data goed ontsluiten...

 

kun je met elke maatschappelijke vraag

inpluggen op die data.

 

Via een transportlaag waarbij je data

op een slimme manier ontsluit.

 

Regie op gegevens mogelijk maakt.

 

Daardoor kun je alle maatschappelijke

vragen altijd beantwoorden...

 

zonder dat je een groot systeem

moet bouwen.

 

Dit is iets waarbij alle gemeenten

samen moeten werken en dat is moeilijk.

 

We hebben 355 gemeenten en probeer

maar eens een vergadering te beleggen.

 

en met 355 mensen het eens te worden,

dat is al een hele klus.

 

Maar al die gemeenten worden bestuurd

door besturen die ook niet homogeen zijn...

 

dus dit is nog wel even een dingetje.

 

Maar ik merk wel dat mensen

inzien dat we deze kant op moeten.

 

Nu de informatiesamenleving

een digitale transformatie doorgaat...

 

is de informatievoorziening zo'n

belangrijk product van de overheid...

 

dat je kan zeggen

dat het corebusiness is geworden.

 

In mijn opvatting wordt het nog niet

aangestuurd alsof het corebusiness is.

 

Ik denk dat we ons pas

de laatste paar jaar realiseren...

 

dat de digitale infrastructuur een vitale

maatschappelijke infrastructuur is.

 

Dat besef dat begint nu

een beetje door te dringen.

 

En dat op politiek...

 

Het is moeilijk om hier een antwoord

op te geven zonder vervelend te gaan doen.

 

Op politiek bestuurlijk niveau...

 

is de kennis van dit soort

ontwikkelingen tamelijk beneden peil.

 

Dus de urgentie daarvan

wordt denk ik onvoldoende beseft.

 

Dat je dit niet kunt delegeren naar enkel

de operationele kanten van je organisatie...

 

Maar dat daar echt een politiek

maatschappelijke taak mee verbonden is.

 

Dat je een visie moet hebben

op hoe je dat wilt ontwikkelen...

 

dat is nog niet overal doorgedrongen,

laat ik het zo even diplomatiek formuleren.

 

Het vernieuwende aan Common Ground

is niet de techniek of de architectuur.

 

Iedereen is daar blij van. En terecht.

 

Het vernieuwende is dat we het op de

strategische tafels weten te leggen.

 

Informatie en de uitwisseling daarvan zijn

nu essentiële onderdelen van de overheid.

 

Als je denkt dat je niks met ICT te

maken hebt als overheid of als gemeente...

 

dan mis je echt een heel belangrijk

deel van je organisatie.

 

Het is iets essentieels en je ziet

bij bijna alle wetsvoorstellen...

 

en alle veranderingen die nu

vormgegeven worden...

 

dat informatie uitwisseling en de positie

van informatie een belangrijke rol speelt.

 

En dat zul je moeten vormgeven.

 

De boodschap is duidelijk.

 

Als we de ICT-systemen bij het oude laten,

dan gaat de computer vaker nee zeggen.

 

Om dat te voorkomen gooide het Kadaster

het roer om.

 

Wij hebben een hele grote operatie

achter de rug.

 

Wij hebben ons zogenaamde

AKR-systeem vervangen door Koers.

 

Dit is ons coresysteem. Het coresysteem voor

de rechtszekerheid in vastgoed in Nederland.

 

Bij het Kadaster beschouwen wij IT

samen met business eigenlijk als de core.

 

Wij zijn eigenlijk een databedrijf.

Wij winnen data in.

 

Wij beheren data.

Wij verstrekken data.

 

En we maken van die data zelf producten.

 

Ik kan me voorstellen

dat het voor gemeenten...

 

hier en daar wel spannend is

om zo'n traject in te gaan.

 

Je wijkt af van de manier van werken wat

je jarenlang deed in de digitale overheid.

 

Met Common Ground verbetert

de gemeentelijke ICT stap voor stap.

 

Gemeenten worden flexibeler

naar de behoeften van de samenleving.

 

Grote ICT-projecten hebben nu

een vrij negatieve connotatie...

 

zeker als de overheid ze uitvoert.

 

Overigens niet altijd terecht denk ik.

 

Tegelijkertijd is dit

een verandering in visie.

 

Een verandering

in de manier van willen werken.

 

Zonder dat je dat wat we al hebben

en dat wat er staat...

 

weg wilt halen

of meteen wilt veranderen.

 

Dus je bouwt ernaast,

je bouwt erop.

 

Je werkt naar

een zorgvuldige transitie strategie...

 

waarbij je stukje bij beetje

dingen vervangt en verandert...

 

maar niet het fundament in één keer stopzet

en een nieuwe daarvoor in de plaats brengt.

 

Ik wil geen agile prediker zijn,

maar de oude manier van werken is...

 

dat je vooraf de tijd neemt om te

overzien wat de hele uitdaging behelst...

 

daar een oplossing voor wilt vinden...

 

Dat is een iets wat meestal

jaren kost voor grote uitdagingen.

 

Daar een soort van blauwdruk

voor te maken, dat dan aan te besteden...

 

en te laten maken. Al het risico zit

aan het einde van het traject.

 

Dan kun je pas vaststellen

of het goed is gegaan.

 

Bij onze manier van werken verplaatsen

wij het risico juist liever naar voren.

 

Je hebt een visie. Je hebt een

bepaalde hoeveelheid tijd en geld.

 

Je legt niet vooraf vast

wat de uitkomst moet zijn.

 

Je moet een oplossing neerzetten

in de richting van die visie.

 

Dat doe je zodanig dat je altijd

kunt toetsen...

 

of de richting goed is

en of het risico naar voren verplaatst.

 

Common Ground gaat uit van de basis.

De gegevenslaag.

 

Op basis waarvan gemeenten

sneller kunnen innoveren en kosten besparen.

 

Voor leveranciers worden

gemeenten voorspelbaarder...

 

en burgers krijgen regie over

gegevens. De computer zegt ja.

 

Het gaat erom dat je als burger in

verhouding tot de overheid...

 

in een zekere machtsbalans blijft.

Dat heeft ermee te maken dat...

 

je als burger niet bent overgeleverd

aan de willekeur van de overheid...

 

en dat de overheid z'n taken goed kan

uitvoeren ten opzichte van de burger.

 

En daarvoor is deze tijd, waarin die

informatiestromen bijna eindeloos zijn...

 

en als je de verbindingen maakt

zonder dat je dat gereguleerd doet...

 

ook wel heel veel positie

geven aan een overheid...

 

Dan is het belangrijk dat je burgers inzicht

geeft in wat er met de gegevens gebeurt.

 

Als je vertrouwen hebt in de spelers

van een systeem kun je het openhouden.

 

Dat is een gezondere basis dan alles

dichttimmeren met beveiligingsmethoden...

 

of met controlemechanismen. Daar leent

technologie zich bij uitstek voor.

 

Daar moet je dus

ver van blijven denk ik.

 

Je moet meer in die open benadering

en dat vertrouwen investeren.

 

Dat kan niet anders dan door die

beheersingsdrang een beetje los te laten.

 

Misschien moeten we

het niet als IT beschouwen...

 

Maar eigenlijk het goed digitaal

kunnen beschikken van die data.

 

Ik zie dat als water uit de kraan,

wat we heel goed geregeld hebben...

 

op een hele moderne manier, in plaats van

emmers van A naar B brengen.

 

Voor een gemeentebestuurder

is het van belang te beseffen...

 

dat informatie en data

essentiële onderdelen zijn...

 

van de uitvoeringscapaciteit

van zo'n organisatie.

 

De organisatie waar

hij leiding aan geeft.

 

Dat het essentieel is dat de

Uitvoerings capaciteit onderhouden...

 

en vernieuwd wordt waar dat nodig is.

 

Dat Common Ground een richting biedt

waarin die vernieuwing plaats kan vinden.

 

En dat die richting gezamenlijk

is met alle gemeenten.

 

Alle 355 tezamen

en dat we daar samen in investeren.