Transcript

We hebben in Nederland een uniek stelsel.

Als je mensen uit het buitenland hier laat
kijken en ze zien onze zwakste wijken...

dan zien ze nog
hoe relatief goed die eigenlijk zijn.

Ik denk dat we dat ongelooflijk goed
hebben opgebouwd in meer dan 100 jaar...

en daar mogen we trots op zijn,
maar daar moeten we ook zuinig op zijn.

Door die lage rente
die corporaties betalen...

scheelt het de huurder, waar we toch
allemaal hard voor aan het werk zijn...

30 tot 40 euro per maand aan huurlasten.

En dat is voor die mensen
gewoon echt heel veel geld.

Dus daarom vind ik WSW
echt een briljant bedacht concept.

Waar stond sociale woningbouw voor?
Voor wie is het bedoeld?

In de jaren voordat de WSW bestond, was
de sociale woningbouw buitengewoon populair.

Want het was hÈt instrument om de grote
woningtekorten na '45 wat in te lopen.

En ook toen kon je wel vaststellen...

dat mensen met een bescheiden inkomen
daar terecht konden.

Het probleem wat zich manifesteerde...

was dat de budgetten van het Rijk niet
toereikend waren. Er moest bezuinigd worden.

En toen werd duidelijk
dat je aanzienlijk zou kunnen bezuinigen...

als je de rijksleningen zou afschaffen,
want dat is een vrij dure grap.

Het probleem was natuurlijk,
of het probleem is...

dat rijksleningen altijd voordeliger zijn
dan welke vorm van lening dan ook.

Om toch te garanderen dat iedereen tegen de
best mogelijke condities geld gaat lenen...

richten wij maar een Waarborgfonds op.

Het bijzondere kenmerk van dit Waarborgfonds
is dat wij het enige Waarborgfonds zijn...

dat een ongelimiteerde achtervang heeft.

Toen ik bij het Waarborgfonds kwam werken,
toen kwam ik van de Nationale Woningraad...

en ik kwam daar binnen in een gebouw
waar een soort familie huisde...

van vijf personen en ik was dan
nummer zes die daar aanwezig was.

En het was een hele familiaire sfeer
onderling, tussen de collega's.

En wij hadden dan Piet als directeur en hij
liet zich ook wel behandelen als directeur.

De koffie werd ingeschonken...

en we kwamen bij hem op de kamer
voor onderricht in de lesstof van het WSW.

Dus het was een heel ander WSW
dan we nu kennen. Echt een beetje oldskool.

Dan zie je dat in '89
de nota-Heerma verschijnt.

En die past dat dan allemaal
in een bepaald algemeen kader...

met als trefwoorden 'decentralisatie',
dus meer van Rijk naar gemeente...

en 'verzelfstandiging': die corporaties
moeten toch wat meer ruimte krijgen...

en niet alleen een bijkantoor zijn
van het Rijk.

Er moest een moment komen
dat we echt een akkoord gingen sluiten.

Dat draagvlak om een akkoord te sluiten,
dat was er.

En toen zijn we met de hele club
in Chateau Marquette gaan zitten...

voor een tweedaagse sessie,
en maar onderhandelen.

En na een hele dag vergaderen...

toen braken we, ik denk dat het elf,
twaalf uur 's avonds inmiddels was...

en iedereen bij Chateau Marquette met
een glas whisky wat stond na te praten...

en toen had ineens Heerma tegen mij gezegd:
'Ga jij nog eens even met die jongens...'

de jongens van de Nationale Woningraad
en het SWV...

'Ga jij nog eens even
met die jongens praten.'

Toen heb ik de kaarten op tafel gelegd.
Heb ik alles opengelegd van: 'Jongens...

dit moet eruit komen,
dit doet dit, dit doet dat.'

En nou ja,
echt gewoon getallen ook op tafel.

Toen zijn ze naar die zaal
waar de rest van de delegatie stond nog...

Nou, niet allemaal aan de whisky,
maar een enkeling aan de whisky...

en de anderen aan de wijn
en andere dingen.

En toen was iemand naar Ben Kempen...

de toenmalige directeur
van de Nationale Woningraad gelopen...

en die heeft op de achterkant van
een sigarendoosje nog even zitten rekenen...

en toen pluste hij er nog 150 miljoen bij
voor het Waarborgfonds.

Want die zeiden:
'Wij gaan meer risico lopen.'

En hij was voorzitter van het Waarborgfonds.

Dus hij pluste daar nog 150 miljoen bij
en midden in de nacht...

heb ik dat hele akkoord uitgewerkt
in punten en de volgende dag voorgelegd.

Toen hebben we nog even nagepraat...

en is op papier van Chateau Marquette
het originele exemplaar getekend.

Toen ik kwam, waren er
ongeveer 400 aangesloten corporaties.

En toen ik met pensioen ging
ergens in 1999...

waren er geloof ik 650 zo ongeveer.

90 of 89 procent,
bijna 90 procent van de corporaties...

nam toen al deel en later is dat natuurlijk
nog verder gegaan.

Op het eind van mijn periode
kwamen die derivaten.

Er werd ontdekt:
dat is het wel in de toekomst.

Ik weet nog dat wij toen zeiden van:
'Het zou goed zijn...

als een niet al te grote corporatie
dat niet goed zou doen en omvalt...

want dan heeft de rest
van de corporaties in ÈÈn klap geleerd...

hoe ze het wel of niet moeten doen.'

Je raadt nooit waar dat over ging,
want er was een corporatie...

die inderdaad binnen een jaar
in de problemen kwam. Dat was in Twente.

En die ging stuk op de derivaten.

Ik ben in januari 2012 benaderd,
toen was ik op vakantie op Gran Canaria...

of ik interim-bestuurder wilde worden
bij Vestia.

Wist u waar u aan begon toen?

Nou, niet helemaal natuurlijk.
Ik bedoel, ik wist wel iets van derivaten...

maar ik heb nog een hoop bijgeleerd.

En ik moet eerlijk zeggen, ik ben ook wel
heel erg geschrokken van wat er gebeurde.

De affaire Vestia, is die terug te voeren...

op de vrijheid die de corporaties kregen
na de bruteringsoperatie?

Nou ja... Nee, ik zou dat niet zeggen.

Ja, je zou kunnen zeggen:
het feit dat ze het mochten, op zichzelf...

en er zelf over gingen...
Ja, dat heeft dit mogelijk gemaakt.

Maar het alternatief is dat je alles alleen
maar weer aan de voorkant blijft regelen...

en dat vind ik geen redelijk alternatief.
Dat past ook absoluut niet meer in de tijd.

Klopt het ook dat dit document,
waarin afspraken zijn gemaakt...

met de corporaties, de VNG en de branche-
verenigingen, dat dat van uw hand is?

Ik heb daar
buitengewone herinneringen aan, ja.

In de parlementaire enquÍtecommissie
was men vernietigend voor het WSW.

Ik denk dat men eigenlijk wel gelijk had.

Ik bedoel, het WSW heeft gefaald
in zijn eigen risicomanagement...

naar de corporaties toe waar het misging.
En dat heeft men niet goed gedaan.

En dat heeft men ook ingezien, want er zijn
heel veel mensen verdwenen bij het WSW...

en men werkt nu ook op een andere manier
en al dat soort zaken.

Ja, en men heeft te laat onderkend
dat de wereld veranderde.

Door te werken met die tertiaire achtervang,
de corporatie is eerst verantwoordelijk...

dan het WSW en dan nog een keer
het obligo van corporaties...

en uiteindelijk zijn het Rijk
en de gemeente de tertiaire achtervanger.

En ook nu is het gebleven...

Men is ook zelfs niet naar het Rijk
en naar de gemeente hoeven te gaan...

om in feite het probleem op te lossen.

Er is een verandering geweest
in het hele stelsel...

met alle gebeurtenissen
van de parlementaire enquÍte.

En dat heeft in 2015 tot gevolg gehad
dat er een nieuwe woningwet is.

Als je WSG vergelijkt met Vestia...

dan is natuurlijk ÈÈn groot verschil
dat bij WSG nu een aanspraak is gedaan.

Ja.
-En bij Vestia is dat nooit gebeurd.

Nee. Nee, toen heeft de sector
het zelf opgelost.

En wat betekent zo'n aanspraak op WSW?
-Nou, dat betekent heel erg veel voor WSW.

We hebben nog wel steeds
de triple A-rating van de bureaus...

maar wel met een negative outlook.

Nou, en hopelijk gaat dat
niet verder naar beneden.

Dat zou schadelijke gevolgen
kunnen hebben...

voor het rentepercentage
wat corporaties moeten betalen.

Dat zou mogelijk kunnen stijgen?
-Ja, dat zou mogelijk kunnen stijgen, ja.

Dat er echt extra risico-opslag op komt.

Naarmate de kans groter wordt
dat Rijk en gemeente worden aangesproken...

worden allerlei betrokkenen zenuwachtiger.

Die dachten misschien: dat is
een symbolische rol van Rijk en gemeente...

dat is niet echt. Maar dat kan natuurlijk
wel degelijk aangesproken worden.

En dat moeten we ons ook realiseren.

Maar het heeft ook gevolgen voor
de publieke banken die ons financieren...

omdat een groot deel van ons papier,
zoals dat heet, of het corporatiepapier...

een rating heeft die op hun balans staat.

Dus het is iets wat we eigenlijk
met elkaar niet moeten willen...

en we kunnen het ook voorkomen.

Dat betekent voornamelijk
dat wij ons vermogen moeten versterken.

En dat kan ook, we zijn ook al
in gesprek met onze deelnemers...

en met de brancheorganisatie Aedes,
met het ministerie.

En iedereen realiseert zich wel dat we
die voordelen die zo mooi opgebouwd zijn...

in de afgelopen 35 jaar,
dat we die wel moeten behouden.

Het is een heel solide systeem en dat
komt ook omdat de meeste corporaties...

hele keurige organisaties zijn die netjes
verhuren, onderhouden en dat soort dingen.

Je ziet het nu ook weer. Ik bedoel,
als we nu praten over de klimaattafel...

dan gaat men er toch van uit dat
de 2,5 miljoen woningen van corporaties...

toch een voortrekkersfunctie hebben
in de hele verduurzamingsmaatregelen.

En dan zegt het ene Kamerlid:
'Dat komt omdat ze zo rijk zijn.'

En ik zeg altijd:
'Nee, ze besteden hun geld goed.'

En dat is wat anders
dan dat je puissant rijk bent.

Waar nu iedereen heel graag naartoe wil...

is om met veel enthousiasme
weer naar de toekomst te kijken.

Om het verleden voor een deel
achter zich te laten...

en vooral verder naar de uitdagingen
waar we nu voor staan...

om die ter hand te nemen.

En daar is veel enthousiasme en betrokken-
heid bij de medewerkers te bespeuren.

Ik denk dat we dichter bij
de oorspronkelijke missie...

van het WSW gekomen zijn.

Het zorgen dat corporaties op een dusdanige
manier gefinancierd worden...

dat het goedkoper is, dat er geld
beschikbaar is voor hun primaire taak...

en dat is het bouwen, onderhouden
en nu verduurzamen van woningen.
 

Filmproductie: Hoe kunnen huurders goedkoper huren?

Geboren als bezuinigingsmaatregel in de jaren tachtig, is het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW) een geweldige manier gebleken om huurders van sociale woningbouw maandelijks tot vier tientjes minder huur te laten betalen. En de overheid was tegelijkertijd van de torenhoge leningen van woningcorporaties af. Een briljant idee en actueler dan ooit, want de woningmarkt stond in 2018 weer onder grote druk. De vraag naar goede en betaalbare huurwoningen is groot. De taak van WSW is relevanter dan ooit.

In 2018 vierde Waarborgfonds Sociale Woningbouw zijn 35-jarig bestaan. Pieter van Gent werd gevraagd om aan de slag te gaan met het verhaal en de geschiedenis van WSW. En dat werd een mooi, oprecht verhaal. Het is niet alleen rozengeur en maneschijn geweest in de geschiedenis van het fonds. De eerste jaren kabbelt het fonds een beetje om vanaf 1995 door de bruteringsoperatie snel aan belang toe te nemen.

Vestia en de Tweede Kamer

In 2012 belandt WSW opeens in het midden van de politieke arena door de Vestia affaire. De beruchte derivaten schudden de gehele corporatiesector door elkaar. WSW heeft tekortgeschoten in zijn risicomanagement, luidt het oordeel van de parlementaire enquete Woningcorporaties die door de Tweede Kamer is uitgevoerd. WSW maakt schoon schip en zes jaar na de affaire rond Vestia is WSW een andere organisatie geworden. Een fonds dat inzet op risicomanagement, maar ook meedenkt met corporaties hoe ze de opgave om te verduurzamen kunnen aanpakken. Want daar is geld voor nodig, veel geld.

Historische documentaire

Pieter van Gent (PastFuture) heeft samen met Ilya van Marle en Koen Samson (montage / edit) een film gemaakt in documentairestijl. De kijker wordt meegevoerd langs de belangrijkste momenten uit de geschiedenis van de WSW door interviews met experts, ooggetuigen en betrokkenen als Gerard Erents, Hugo Priemus, Arnold Moerkamp en Rob Rötscheid.

We hebben gefilmd bij Portaal Wonen in Utrecht en Chateau Marquette te Heemskerk (plaats waar het bruteringsakkoord werd gesloten). Een visueel element vormt de landkaart met dominostenen: die maakt op eenvoudige en indringende manier duidelijk welke impact gebeurtenissen hebben gehad op WSW en de gehele corporatiesector. 

Studio opnamen van de Domino stenen die het netwerk representeren in de film documentaire

Studio setup ter ondersteuning van het verhaal 

Interview en camera werk op locatie bij de filmopnamen van WSW

Interview op locatie Lunetten (Utrecht)

Interesse in een documentaire over bedrijfsgeschiedenis ? Neem contact met ons op. 

Wilt u meer weten over dit project of weten wat wij voor u of uw organisatie kunnen betekenen?

Bel ons Mail ons