Transcript

Transcript / ondertiteling  Wegen naar de Toekomst - Interview met Floris Alkemade 

Torens tot in de hemel bouwen.
Daar zijn wij mensen heel goed in.

Hoger en hoger reiken we, tot we
tegen onzichtbare grenzen aanlopen.

De verwarring slaat toe.
We lijken elkaar niet meer te verstaan.

Iedereen gaat op zoek
naar z'n eigen oplossingen.

Gewoontegetrouw
vertrouwen we op angst...

die raadselachtige raadgever.

Er is een heel duidelijk alternatief
voor angst:

Dat is namelijk het oproepen
van een verlangen naar verandering.

En als je dat kunt, dan kun je eigenlijk
het gezonde verstand...

in plaats van een ziekmakend virus
laten spreken.

En dat is natuurlijk
een veel mooiere motor...

om veranderingen in gang te zetten.

De Lichtjagers maken een serie over
dwarsdenkers, hemelbestormers...

en mensen die licht najagen
waar anderen duisternis zien.

Rijksbouwmeester Floris Alkemade
is er zo een.

Afgelopen zomer interviewden we hem 
in de grote zenderhal van Radio Kootwijk...

over de noodzaak van veranderingen in
onze samenlevingen en in onze steden.

De pandemie voorzag hij niet...

maar corona maakte zijn woorden
des te dringender.

Een gesprek zonder oplossingen,
maar met denkrichtingen...

die wegen naar de toekomst laten zien.

Ik denk dat we nu tegen allerlei grenzen
aan beginnen te lopen.

De afnemende biodiversiteit,
klimaatveranderingen.

Dat we plotseling beseffen
hoe groot die afhankelijkheid is...

en dat we eigenlijk goed beschouwd
op dit moment zo leven...

dat we een spoor van verwoesting
achterlaten.

Onze systemen
waar wij mee produceren...

zijn eigenlijk allemaal gebaseerd
op roofbouw.

Daarin zullen we andere keuzes
moeten maken...

en dat is een waanzinnig
interessante tijd...

maar ook een hele
verantwoordelijke tijd.

Kunnen we op de juiste manieren
samenwerken...

nu het echt nodig wordt
om samen te werken?

De vragen
zijn van een planetaire schaal...

en de antwoorden
zullen dat ook moeten zijn.

Problemen op een planetaire schaal
bekijken, zo simpel is dat niet.

Als we die problemen naar menselijke
verhoudingen terugbrengen...

zien we kleinere eenheden
zoals steden...

in de wetenschap dat in 2050 naar
verwachting 70% van de mensheid...

in steden woont.

Eigenlijk heel interessant als Rijksbouw-
meester. Je hebt vijf jaar erop zitten.

Hoe zie jij de stad van de toekomst
in Nederland?

Ik denk dat de stad van de toekomst
erg lijkt op de hedendaagse stad.

Maar dat vooral de mechanismes
waarmee zo'n stad functioneert...

gaan veranderen. Steden zijn 
natuurlijk totaal artificiÎle dingen.

Ze worden gevoed met energie,
met voedsel, met grondstoffen...

met de jeugd
vanuit een buitengebied.

En ik denk dat het besef van wat de stad
eigenlijk nodig heeft om te bestaan...

dat dat veel meer
door zal gaan klinken...

in hoe een stad uiteindelijk
gaat functioneren.

Tegenwoordig zien we 
dat, Nederland produceert heel veel voedsel.

Maar driekwart, 
misschien wel 80% exporteren we.

En dat voedsel wat wij eten,
is voor driekwart, 80% importeren we.

Dus die logische koppeling tussen
wat we als een stad nodig hebben...

en wat het omberland ons levert,
is veel abstracter geworden.

Veel onzichtbaarder.

En ik noem het ook dat, zonder
dat we het echt in de gaten hebben...

we in een bijzonder
revolutionaire tijd leven.

Je hebt het in je boek ook
over de dreigende catastrofe.

Is een stad onderdeel van die catastrofe
of een oplossing?

Ja, ik denk geen van beide. Ik denk,
een stad is op bepaalde momenten...

ontzettend kwetsbaar.

Een stad is natuurlijk een soort
samenbouwing van heel veel mensen...

met ook veel werkgelegenheid vaak...

maar ook een samenbouwing
van kwetsbaarheden.

En dat geldt eigenlijk voor alle steden.

En het vreemde wat we zien wereldwijd,
maar ook in Nederland...

is dat de grootste verstedelijkingen
allemaal in kustgebieden plaatsvinden.

In Nederland in het westen
van het land.

Zelfs in Nederland
grotendeels onder zeeniveau.

En dat terwijl in 'n langjarig perspectief
de zeespiegel aan het stijgen is.

Ongeveer 90% van alle rampen
wereldwijd is gerelateerd aan het water.

En de steden gaan het voelen.

De steden zullen zich
moeten gaan herpositioneren.

Maar dat is eigenlijk
een verhaal van alle eeuwen.

Iedere keer als je denkt 'nu hebben we
het op orde' komt er wel een volgende...

en onze generatie krijgt te maken
met een aantal vragen...

van ontzettend grote schaal.

Hoe ga je als individu, maar ook als stad
om met iets als een klimaatverandering?

Wat voor verantwoordelijkheid neem je
voor de afnemende biodiversiteit?

Grote vragen.

En waarom zie je dat als een taak
van de Rijksbouwmeester...

om hier aandacht voor te vragen?

Nou, omdat je als Rijksbouwmeester
toch voor de ontwerpende blik staat...

voor de verbeeldingskracht
en voor het wat verder vooruitkijken.

Want dat is natuurlijk...

Al die grote vragen vragen een blik
van minstens 30 jaar vooruit.

Misschien wel verder. De markt
heeft een return on investment...

drie, vier jaar maximaal.
Voor de markt is vijf jaar te lang.

Kunnen we niet, zeggen ze.
Vreemd, hË?

Hetzelfde geldt voor een overheid,
en je zit in een verkiezingsritme.

Voor binnen vier jaar 
moet je Èn beloven Èn leveren.

En dat is bijna niet te doen.

En als Rijksbouwmeester heb je
het vermogen om integraler te kijken...

langere termijnen te kijken,
ruimtelijk te denken.

En die rol probeer ik te nemen,
gewoon van:

tonen, wat als je wel die lange termijnen
in ogenschouw neemt...

wat dan de logica van het verhaal
begint te worden.

En wat is wat jou betreft het verhaal
waarmee we als Nederlanders...

zoals je zelf zegt, de onvolmaakte
werkelijkheid kunnen ontstijgen?

Het verhaal vormt de wereld,
zo schrijf je.

Nou, ik denk dat Nederland
wat dat betreft echt kan tonen...

en dat doen we natuurlijk al heel lang,
van hoe door intelligent samenwerken...

door wetenschap en ontwerpkracht
te combineren...

je een land op de bodem van de zee
kunt bouwen.

Wie had dat ooit kunnen bedenken?
En we krijgen het voor mekaar.

En dat is wat verbeeldingskracht doet.

We hebben geen land op de bodem
van de zee gebouwd...

omdat we goed dijken konden bouwen...

maar omdat we het ons konden
voorstellen dat het mogelijk zou zijn.

Het begint met
het voorstellingsvermogen.

En dan volgt de techniek.

Wat we nu ons moeten leren
voor te stellen, is...

van hoe gaan we nou om met die grote
vragen van een planetaire schaal?

En als wij ons kunnen voorstellen
wat de juiste antwoorden zijn...

dan volgt de wetenschap
en dan volgt de techniek.

Dat is het verhaal
waar we aan moeten werken...

en dan is een land nooit te klein
om een hele planeet de weg te wijzen.

Meer dan 100 jaar geleden werd in
de woestenij van de Veluwe begonnen...

met de bouw van het reusachtige
radiostation Kootwijk.

Lange radiogolven
moesten het mogelijk maken...

om te bellen met Bandoeng
in het verre IndiÎ...

meer dan 12.000 kilometer verderop.

Slechts een paar jaar later al bleek dat de
verbinding via de korte golf veel beter werkte.

Bovendien met minder ruimte
en tegen een veel lager stroomverbruik.

Het wonder van moderne techniek,
zoals Kootwijk werd genoemd...

bleek een paar maatjes te groot.

Zelfs dit grandioze systeem van torens,
golven en draden was niet absoluut.

Prachtig hoe in uiteindelijk 
dit labyrint de tegelzetter...

ÈÈn tegel doelbewust heeft weggelaten...

om het systeem
niet absoluut te maken.

Om uiteindelijk toch ook de weg
naar buiten wellicht te kunnen vinden.

En ik denk dat dat zo belangrijk is,
dat we altijd meewegen...

dat dat waar we van overtuigd zijn,
misschien niet het juiste oordeel is.

Dat dat misschien ook wel
een ander inzicht nodig heeft...

en dat geen enkel systeem absoluut is.

Want iedereen is geneigd,
ook al veranderen de vragen...

om toch maar telkens
dezelfde antwoorden te blijven geven.

En ik denk dat dat
een hele gevaarlijke impuls is...

op het moment dat je moet veranderen.
 

Webdocumentaire Wegen naar de Toekomst - interview met Rijksbouwmeester Floris Alkemade

Webdocumentaire met hemelbestormer en Rijksbouwmeester Floris Alkemade. Carlijn Kingma, cartograaf van de samenleving, is fan van Floris Alkemade. Haar kunstwerk “The Babylonian Tower of Modernity” maakt concreet wat Alkemade abstract vertelt.

In 2020 deelde Corona een dreun uit aan onze samenleving, onze economische orde, onze manier waarop we leven en waarvan we vinden dat dat goed is. Hoe verder na zo’n klap in het gezicht? Precies zoals we het voor Corona deden? Of is dit juist het moment om niet langer bang te zijn voor verandering, maar juist te verlangen naar verandering?

Rijksbouwmeester Floris Alkemade houdt warm pleidooi voor twijfel en voorstellingsvermogen.

Rijksbouwmeester Floris Alkemade houdt in het gesprek “Wegen naar de Toekomst” een warm pleidooi voor de twijfel, het voorstellingsvermogen en het verlangen naar verandering. Afgelopen zomer spraken De Lichtjagers Alkemade in de grote zenderhal van Radio Kootwijk. 

Dromers, hemelbestormers en veranderaars aan het woord in webdocumentaire met (voormalig) Rijksbouwmeester Floris Alkemade.

De boodschap van Floris Alkemade sluit goed aan bij de missie van De Lichtjagers. Wij willen de dromers, hemelbestormers en veranderaars aan het woord laten in een reeks interviews. Omdat we denken dat de samenleving daar juist op dit moment behoefte aan heeft. Mensen die in absolute systemen geloven, zijn er al genoeg, misschien zelfs wel te veel. Interessanter zijn mensen die twijfelen en zich proberen voor te stellen hoe de samenleving er ook uit zou kunnen zien. 

Alkemade geeft in zijn interview geen uitsluitsel over hoe je dat moet doen, maar helpt ons wel op weg hoe verandering in gang zou kunnen worden gezet: Geen enkel systeem is absoluut. Ook al veranderen de vragen, mensen blijven dezelfde antwoorden geven.

Carlijn Kingma, cartograaf van de samenleving, is fan van Floris Alkemade. Zij gaf De Lichtjagers toestemming om haar kunstwerk “The Babylonian Tower of Modernity” te gebruiken voor dit gesprek. Kijk zelf maar.

Credits

Opdrachtgever
Interview
Montage
Met dank aan

Floris Alkemade, Carlijn Kingma voor hun bijdrage aan dit interview. Merel Eijken, College van Rijksadviseurs

René de Graaff en Ingrid Moorlach. Staatsbosbeheer Radio Kootwijk. 

Wilt u meer weten over dit project of weten wat wij voor u of uw organisatie kunnen betekenen?

Bel ons Mail ons